Mô hình trường học gắn với thực tiễn được Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai triển khai từ năm học 2014-2015, được coi là một giải pháp quan trọng thực hiện chủ trương “đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo”. Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và trung học cơ sở Hầu Thào là đơn vị được đánh giá rất thành công khi áp dụng mô hình trường học gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc và phát triển du lịch cộng đồng.
Lễ khai giảng Trường PTDTBT TH&THCS Hầu Thào năm học 2021-2022.
Trường PTDTBT TH&THCS Hầu Thào thuộc xã Mường Hoa, nơi sinh sống trên 90% người đồng bào dân tộc Hmông, nơi có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn của thị xã Sa Pa, cách trung tâm thị xã 10 km. Hầu Thào cũng là nơi tập trung chủ yếu của Bãi đá cổ - di tích lịch sử cấp Quốc gia. Hầu Thào còn là một phần của thung lũng Mường Hoa, nơi có con suối hoa uốn lượn quanh co dưới chân các thửa ruộng bậc thang đẹp hút hồn bất kể ai đặt chân đến nơi đây, cách không xa là Cầu Mây, nơi lưu giữ biết bao giá trị lịch sử truyền thống quý giá của người Hmông, cũng là nơi có tiềm năng đối với sự phát triển du lịch, đặc biệt là du lịch làng bản... Đó cũng là lí do mà trường PTDTBT TH&THCS Hầu Thào chọn xây dựng mô hình trường học “Bảo tồn và phát huy văn hóa người Hmông gắn với du lịch”.
Tuy điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn, nhưng về văn hóa - xã hội, trong những năm gần đây với sự cố gắng nỗ lực của cấp uỷ Đảng, chính quyền và các ban ngành, đặc biệt là các cơ sở đào tạo trên địa bàn xã nên tình hình giáo dục của xã đã có những bước phát triển mạnh mẽ và thu được những kết quả đáng khích lệ. Trình độ dân trí ngày càng được nâng lên. Xã đạt chuẩn và duy trì đạt chuẩn Quốc gia về công tác Phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi 1999, phổ cập giáo dục trung học cơ sở từ năm 2006 đến nay. Tỷ lệ huy động trẻ trong các độ tuổi đến trường ngày càng tăng, chất lượng giáo dục ngày càng được củng cố. Tỷ lệ chuyên cần cấp Tiểu học đạt từ 98,5%, cấp THCS đạt 97% trở lên. Các hoạt động giáo dục của nhà trường cũng không ngừng được nâng dần về chất lượng, năm sau cao hơn năm trước. Trong các năm gần đây, hàng năm kết quả xếp loại của Nhà trường đều đạt và vượt chỉ tiêu đề ra, chất lượng giáo dục toàn diện ngày càng được nâng lên, đặc biệt là chất lượng mũi nhọn; số lượng và chất lượng các môn thi văn hoá cấp huyện và các lĩnh vực khác đều tăng năm sau cao hơn năm trước. Trường liên tục đạt danh hiệu Trường Tiên tiến cấp huyện, Tập thể lao động xuất sắc cấp tỉnh. Các đoàn thể Nhà trường trong các năm học đều được đánh giá vững mạnh và được các cấp biểu dương, khen thưởng.
Phòng truyền thống nhà trường - nơi trưng bày các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Mông.
Góc truyền thống trong một lớp học.
Trường PTDTBT TH&THCS Hầu Thào là một trong những trường điểm của xã, đã xây dựng thành công mô hình lưu giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Mô hình trường học gắn với thực tiễn được Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai triển khai từ năm học 2014-2015, được coi là một giải pháp quan trọng trong chỉ đạo, tổ chức đổi mới giáo dục với mục tiêu cụ thể hóa việc thực hiện nguyên lý giáo dục: Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với bảo tồn văn hóa dân tộc và phát triển du lịch cộng đồng. Mục tiêu của mô hình nhà trường là thông qua hoạt động giáo dục thực tiễn các em tìm hiểu về cội nguồn văn hóa dân tộc mình. Từ đó, góp phần nâng cao nhận thức của học sinh trong việc giữ gìn, phát huy di sản văn hóa của dân tộc.
“Con đường thổ cẩm” do Giáo viên, học sinh Trường PTDTBT TH&THCS Hầu Thào sáng tạo thực hiện
Nhận thức được ý nghĩa của việc xây dựng mô hình trường học gắn với thực tiễn, BGH, cán bộ giáo viên và nhân viên đã quyết tâm nỗ lực không ngừng để xây dựng mô hình nhà trường. Nhà trường đã thành lập Hội đồng tư vấn, kết hợp với cán bộ địa phương cùng biên soạn tài liệu giảng dạy để lồng ghép nội dung học gắn với thực tiễn các bộ môn ngữ văn với giáo dục công dân, âm nhạc và một số bộ môn khoa học khác. Từ lịch sử, địa lý, kinh tế xã hội của địa phương từ xưa đến hiện tại các em đều được tìm hiểu bài bản để có sự hiểu biết sâu sắc về chính địa phương mình, dân tộc mình. Cùng với đó là việc sưu tầm các vật dụng sinh hoạt và văn hóa của người Hmông tại địa phương để xây dựng phòng trưng bày. Các buổi giao lưu, tuyên truyền, nghe nói chuyện về văn hóa địa phương được tổ chức. Các nét đẹp văn hóa truyền thống như trang phục, văn nghệ dân gian, các trò chơi dân gian được quan tâm, được khuyến khích tổ chức. Để tìm hiểu sâu hơn về văn hóa người Hmông tại địa phương, nhiều thầy cô giáo đã chủ động tự học thêm về tiếng Hmông. Bên cạnh đó, còn một số tập tục hạn chế của người Hmông cũng được các thầy cô lồng ghép khéo léo trong các bộ môn khoa học, phân tích giảng giải cặn kẽ để các em nhận ra và cố gắng đẩy lùi trong thời kì hội nhập như nạn tảo hôn, mê tín dị đoan, hôn nhân cận huyết thống … Những tiềm năng, thế mạnh của địa phương cũng được khơi gợi để các em có những định hướng đúng đắn hơn về nghề nghiệp trong tương lai gắn liền với sự phát triển bền vững của địa phương.
Sau hơn 5 năm đưa mô hình trường học gắn với thực tiễn được triển khai tại Trường PTDTBT TH&THCS Hầu Thào, thị xã Sa Pa, mô hình đã khẳng định “Nhà trường” chính là nơi giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục phát triển một cách toàn diện, phát huy tốt trong công tác giáo dục học sinh; Giúp học sinh phát triển một cách toàn diện, không giới hạn trong sách vở mà còn mở rộng kiến thức của văn hóa địa phương để áp dụng vào thực tiễn.
Thầy Liễu Tiến Sơn- Hiệu trưởng Nhà trường cho biết: Nhằm phát huy và bảo vệ văn hóa dân tộc tại địa phương, nhà trường đã tìm ra các giải pháp để tuyên truyền phát triển văn hóa các dân tộc trong cộng đồng. Để triển khai có hiệu quả, BGH trường triển khai xây dựng Kế hoạch giáo dục chương trình giáo dục phổ thông mới với các hoạt động giáo dục có liên quan đến việc xây dựng mô hình mô hình trường học gắn với thực tiễn kết hợp với bảo tồn văn hóa dân tộc và phát triển du lịch cộng đồng.
Ấn tượng đầu tiên khi đến thăm trường là con đường “thổ cẩm” dài 39m, rộng 4m được xây dựng bằng nguồn xã hội hóa, và những tiểu cảnh “sơn thủy hữu tình” điểm xuyết với không gian đọc sách cho học sinh, kết hợp với bức tranh phong thủy vẽ trên tường mang đậm bản sắc văn hóa các dân tộc sinh sống trên mảnh đất Sa Pa. Con đường chứa đựng những nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc Hmông, góp phần quảng bá hình ảnh về văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Hmông tại địa phương.
Em Má Thị Thu Hằng - học sinh lớp 4 của trường, chia sẻ: Cháu rất tự hào về những chiếc áo chàm của dân tộc Hmông, nó thực sự rất đẹp. Thứ 2, khi cháu đến trường mặc áo Hmông, cháu thấy tất cả mọi người đều mặc áo Hmông, cháu thấy rất đẹp. Khi nào lớn lên, cháu sẽ làm chiếc áo Mông thật đẹp để tặng thầy cô giáo.
Cô giáo Lê Thị Vân cho biết, Nhà trường đã tiến hành cho học sinh khối lớp 9 tham gia môn học tự chọn với nội dung bảo tồn và phát huy văn hóa người Hmông gắn với du lịch, với 35 tiết/năm học. Từ đó giúp các em có tình yêu đối với dân tộc mình một cách bền vững, nhất là trong thời kì hội nhập và phát triển ngày nay, văn hóa truyền thống có xu hướng bị mai một, việc tìm hiểu đó càng có ý nghĩa thiết thực. Không chỉ đơn thuần là việc giải trí sau mỗi giờ học, qua việc tìm hiểu các đặc điểm văn hóa dân tộc Hmông, các em có thể giới thiệu với bạn bè những nét đẹp truyền thống của dân tộc mình với niềm tự hào, kiêu hãnh.
Cô giáo Vân cho biết thêm, trước đây phải yêu cầu thì các em mới mặc trang phục truyền thống đến trường còn bây giờ, các em thực sự yêu thích trang phục truyền thống của dân tộc mình. Các em cũng tâm sự là “không nghĩ lại đẹp đến thế”, không nghĩ “trang phục truyền thống lại chứa đựng nét văn hóa sâu sắc như thế”. Cô tin tưởng chắc chắn rằng, các em học sinh sẽ chính là những người bảo tồn, “giữ lửa” truyền thống của dân tộc mình, các em cũng sẽ là những người truyền lửa.
Với đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm trong công tác, đặc biệt là đổi với phương pháp dạy học phù hợp với chủ trương “đổi mới căn bản và toàn diện trong giáo dục”, Nhà trường luôn coi trọng hoạt động trải nghiệm, gắn việc dạy học với thực tiễn cuộc sống. Học sinh có thái độ, động cơ học tập đúng đắn, được tham gia hoạt động thực hành nhiều hơn. Nhà trường xác định rõ mục tiêu của công tác xây dựng mô hình trường học gắn với thực tiễn là dạy kiến thức đi đôi với thực hành, rèn luyện kỹ năng cho học sinh.
Với sự nỗ lực quyết tâm của cả thầy và trò, mô hình trường học bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc người Hmông gắn với du lịch trong Nhà trường đã phát huy được hiệu quả tích cực, góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy và học của Nhà trường, giúp các em học sinh luôn gắn bó với trường lớp, từ đó cố gắng học tập để xây dựng quê hương Sa Pa ngày càng giàu đẹp./.